Veevoerindustrie
Veevoederbedrijven in de gemeente Lochem. Op het moment dat de landstad Lochem zichtbaar wordt vanaf de N346 vanuit de A1 zijn de veevoerfabrieken te zien. De veevoerindustrie heeft een lange geschiedenis in de gemeente. Samenwerkende boeren vonden elkaar al vanaf 1845 in de toen opgerichte Geldersche Maatschappij voor Landbouw: GML.
Plaatselijke afdelingen van de GML
Plaatselijke afdelingen ontstonden decennia later, zoals in Gorssel (1878, in 1894 samengegaan met Almen, Harfsen en Kring van Dorth) en Lochem-Laren (1904). Gezamenlijk kon bijvoorbeeld zaaigoed, veevoer, kunstmest en brandstof worden aangeschaft via de bestelvereniging van de GML.
Ook konden samen cursussen worden georganiseerd of samen een fokstier worden gehouden. Intussen ontstonden er in de zuivel en in het financiële dienstverlening specifieke coöperaties. Naar dat voorbeeld werden vervolgens ook inkoop en afzet georganiseerd, inclusief het malen van granen en mengen van voeders. In Gorssel werd in 1919 de C.A.V. Gorssel opgericht, in Laren in 1916 de C.L.H.V. Lochem kreeg zijn malerij ‘de Graafschap’ en Exel zijn C.H.V.
In al die plaatsen waren molens aanwezig, gedreven door particuliere ondernemers. En met een deel van hun activiteiten werden de nieuwe coöperaties concurrent van die bestaande molenaars. Een oplossing kon zijn om de molenaars uit te kopen, zoals de C.A.V. Gorssel deed met de molens in Gorssel, Epse en Eesterhoek.
Van molens naar elektrische maalderijen
De molens werden meestal aangepast door ze aan te drijven met een dieselmotor, maar in de dertiger jaren werden ze vrijwel overal vervangen door elektrische maalderijen.
Na de Tweede Wereldoorlog speelden de coöperaties een belangrijke rol bij de mechanisatie en schaalvergroting in de landbouw. Waar vroeger de molens beeldbepalend waren in een dorp werden dat nu de hoge betonnen silos van ‘de coöperatie’.
Van fusies naar het Agrarisch Belangen Centrum
Over het stelsel van plaatselijke, regionale en landelijke landbouwcoöperaties in de 20e eeuw en de ontwikkelingen daarbinnen is veel meer te zeggen, maar we beperken ons hier tot de de schaalvergroting van de maalderijen in de gemeente Lochem.
De kortste versie van dat verhaal is: alle coöperaties gaan op in één grote onderneming ForFarmers in Lochem. Maar laten we die fusiegolf meer chronologisch beschrijven.
- – In 1965 fuseren Laren en Exel tot Berkelland
- – In 1968 fuseren Gorssel, Almen/Harfsen en Bathmen tot ComDé
- – In 1974 fuseren Berkelland, ComDé, Graafschap (Lochem) en Achterhoek (Borculo) tot het Agrarisch Belangen Centrum, oftewel: het ABC
Die grote nieuwe coöperatie opende perspectief op een grote nieuwe fabriek. Maar waar moest die komen? Borculo had geen kanaal, Almen had geen goede ontsluiting naar snelweg A1 en Gorssel lag niet centraal. Lochem had dat allemaal en bovendien een groot industrieterrein ter beschikking.
De totstandkoming van het huidige ForFarmers
In de tachtiger en negentiger jaren breidde ABC zijn invloed uit tot heel Gelderland en Overijssel en in de 21e eeuw tot Nederland en daarbuiten. Voor die laatste internationale stap werd de naam in ForFarmers veranderd. Hendrix UTD werd overgenomen met vestigingen in heel Nederland en in België en Duitsland. Ook in Engeland, Duitsland en Polen volgden verschillende overnames. ForFarmers had daarmee in 2022 zo’n 35 fabrieken in Europa en beleverde meer dan 26.000 boeren. De hoofdvestiging staat in Lochem.
Bronnen:
Het ontstaan van de Landbouwcoöperaties, A.J. ten Have in Ons Markenboek, Gorssel, 2008/9 Geschiedenis van Lochem, Wout Klein (eindred), Walburg Pers Zutphen, 2010.
Made in Lochem, Focko De Zee, Historisch Genootschap Lochem Laren Barchem, 2019.
Diverse bronnen van Internet
